Podręcznik eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji
Format książki - wersja cyfrowa (dostęp online)
Słowo wstępne
Niniejszy Podręcznik, to już trzecie wydanie popularnej w branży książki podejmującej tematykę eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji. Wydanie to, w stosunku do poprzednich, zostało przez autorów uzupełnione i poprawione.
Autorami książki są cenieni fachowcy, praktycy – konstruktorzy, projektanci i zarazem użytkownicy pomp. Książka jest podsumowaniem wiedzy z zakresu techniki pompowej, ale również udaną próbą podzielenia się z Czytelnikami uwagami oraz doświadczeniami zdobytymi podczas wielu lat pracy zawodowej.
Zakres podejmowanych w książce zagadnień jest kompleksowy, jakkolwiek podzielony na rozdziały, co pozwala Czytelnikowi na lekturę wybranych fragmentów dotyczących poszukiwanych odpowiedzi na często zadawane pytania.
W pierwszych rozdziałach Podręcznika znajdziecie Państwo podstawowe informacje o maszynach przepływowych – pompach wirowych i układach pompowych, wskazówki dotyczące doboru pomp oraz ich zakupu, a także wybrane zagadnienia konstrukcyjne. W kolejnych rozdziałach autorzy już szczegółowo scharakteryzowali pompy stacjonarne, głębinowe, zatapialne oraz pompy do ścieków. Następne rozdziały poświęcone zostały zagadnieniom sterowania, ochrony oraz pracy silników elektrycznych. W końcowych rozdziałach książki omówiono zagadnienia związane z remontami pomp oraz poszczególnych ich elementów, a także efektywnego wykorzystania pomp i ich napędów – w tym też wykorzystania współczesnych metod pomiarowych do monitorowania stanu technicznego maszyn elektrycznych i przepływowych.
Podręcznik można polecić zarówno użytkownikom pomp pragnącym pogłębić swoją wiedzę – szczególnie w zakresie energooszczędnej eksploatacji pomp, studentom uczelni technicznych, jak i słuchaczom studiów podyplomowych. Książka jest napisana przystępnym językiem i będzie doskonałym źródłem wiedzy również dla Czytelników dopiero rozpoczynających swoją przygodę zawodową z techniką pompową.
Tematyka książki, to tylko pozornie wiedza dla specjalistów. Dotyczy ona praktycznie wszystkich. Ocenia się bowiem, że około 20% energii produkowanej na całym świecie wykorzystywana jest do napędu maszyn przepływowych, głównie w technice wodociągowej oraz sanitarnej, a więc obszarów wiedzy, z którymi spotykamy się na co dzień, często nie zdając sobie z tego sprawy. Racjonalne wykorzystanie energii w tym zakresie, to znaczące oszczędności nie tylko dla przedsiębiorstw działających w branży, czy poszczególnych użytkowników sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, ale również możliwe zmniejszenie energochłonności dla gospodarki w skali makro. Zatem, tematyka podjęta w niniejszym podręczniku, to podstawy do energooszczędnego, racjonalnego gospodarowania energią w ważnej dziedzinie życia, a także efektywnego funkcjonowania gospodarki wykorzystującej osiągnięcia współczesnej techniki i technologii.
Życzę wszystkim Czytelnikom owocnego korzystania z wiedzy zawartej w Podręczniku eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji.
Dr inż. Krzysztof Polak
Kierownik studiów podyplomowych
Eksploatacja Ujęć Wód Podziemnych
na Akademii Górniczo-Hutniczej
im. Stanisława Staszica w Krakowie
I. Wstęp 17
II. Podstawowe wiadomości o pompach wirowych i układach pompowych 19
II.1. Klasyfikacja pomp 19
II.1.1. Podział ze względu na zasadę działania 19
A. Pompy wirowe 19
B. Pompy wyporowe 20
C. Inne 20
II.1.2. Podział pomp wirowych ze względu na rodzaj zabudowy 21
A. Pompy stacjonarne 21
B. Pompy wałowe 23
C. Pompy zatapialne 25
a) Pompy głębinowe (pompy zatapialne z silnikiem mokrym) 26
b) Pompy zatapialne (z silnikami suchymi) 27
II.1.3. Podział pomp ze względu na liczbę stopni 28
A. Pompy jednostopniowe 28
B. Pompy wielostopniowe 28
II.1.4. Podział pomp ze względu na rodzaj pompowanej cieczy 28
A. Pompy do zimnej wody czystej 28
B. Pompy do ścieków 28
C. Pompy do szlamów 29
D. Pompy do wody gorącej 30
E. Pompy do chemikaliów 30
F. Pompy do cieczy lepkich 30
II.1.5. Podział pomp ze względu na rodzaj wirnika 31
II.1.6. Podział pomp ze względu na typ konstrukcyjny 33
A. Pompy jednostopniowe z wlotem osiowym i własnym łożyskowaniem 34
B. Pompy jednostopniowe monoblokowe 35
C. Pompy jednostopniowe ‘in-line’ 36
D. Pompy wielostopniowe ‘in-line’ 37
E. Pompy jednostopniowe dwustrumieniowe 38
F. Pompy stacjonarne wielostopniowe 39
G. Pompy wielostopniowe głębinowe 40
H. Jednostopniowe pompy zatapialne 40
II.2. Zespoły pompowe 41
II.3. Podstawy działania pompy wirowej 43
II.3.1. Mechanizm przekazywania energii 43
II.3.2. Rodzaje strat w pompie 45
a) Straty mechaniczne 45
b) Straty objętościowe 45
c) Straty hydrauliczne 47
II.4. Parametry pomp 48
a) Wydajność 48
b) Wysokość podnoszenia 49
c) Pobór mocy 50
d) Sprawność 51
e) Prędkość obrotowa 53
f) NPSH 54
II.5. Charakterystyki pomp 55
II.6. Wyróżnik szybkobieżności 57
II.6.1. Definicja wyróżnika szybkobieżności 57
II.6.2. Wpływ wyróżnika szybkobieżności na konstrukcję wirnika i na charakterystykę pompy 58
II.7. Ssanie pomp wirowych 62
II.8. Podstawowe wiadomości o układach pompowych 69
II.8.1. Rodzaje układów pompowych 70
II.8.2. Charakterystyka układu pompowego 71
II.8.3. Straty przepływu 73
II.9. Współpraca pompy z układem pompowym 79
II.9.1. Punkt pracy 79
II.9.2. Praca pompy z dala od punktu nominalnego 83
II.9.3. Połączenie szeregowe pomp 86
II.9.4. Połączenie równoległe pomp 87
II.9.5. Zjawiska dynamiczne w układach pompowych 90
II.10. Korekta parametrów pomp 93
II.10.1. Zmiana średnicy wirnika 95
II.10.2. Zmiana ilości stopni 97
II.10.3. Zmiana prędkości obrotowej 98
II.11. Metody regulacji parametrów pomp 99
II.11.1. Dławienie 102
II.11.2. Zmiana prędkości obrotowej 104
II.11.3. Upust 110
II.11.4. Praca pomp w układzie równoległym i szeregowym 112
II.11.5. Wybór metody regulacji 117
III. Dobór pomp 119
III.1. Wybór typu pompy 119
III.2. Dobór pompy na stały punkt pracy 122
III.3. Dobór pompy do pracy przy zmiennych parametrach 125
III.4. Analiza techniczno-ekonomiczna (LCC) 127
IV. Zakup pomp 133
V. Podstawowe zagadnienia konstrukcyjne w pompach 137
V.1. Uszczelnienia 137
V.1.1. Uszczelnienia stacjonarne 137
V.1.2. Uszczelnienia ruchowe wysokociśnieniowe 140
a) Dławnica 140
b) Uszczelnienie mechaniczne ślizgowe 143
V.1.3. Uszczelnienia ruchowe niskociśnieniowe 145
V.1.4. Uszczelnienia w układzie przepływowym 145
V.2. Napór osiowy 147
V.2.1. Łopatki odciążające 148
V.2.2. Otwory odciążające 149
V.2.3. Układy dwustrumieniowe 150
V.2.4. Tarcza odciążająca 152
V.2.5. Łożysko osiowe 154
V.3. Napór promieniowy 155
V.4. Łożyskowanie 156
V.4.1. Łożyska toczne 156
V.4.2. Łożyska ślizgowe 162
a) Łożyska ślizgowe w stacjonarnych pompach poziomych 162
b) Łożyska ślizgowe w pionowych pompach wałowych 164
c) Łożyska ślizgowe w pompach głębinowych oraz innych pompach z silnikiem mokrym 165
VI. Pompy stacjonarne 167
VI.1. Nietypowe odmiany pomp stacjonarnych 167
a) Pompy bezdławnicowe 167
b) Pompy monoblokowe 168
VI.2. Prawidłowa eksploatacja pomp stacjonarnych 168
VI.2.1. Dobór pompy 168
VI.2.2. Instalacja pomp stacjonarnych 169
VI.2.3. Rozruch pomp stacjonarnych 174
VI.2.4. Bieżąca obsługa pomp stacjonarnych 177
a) Kontrola stanu zainstalowania pompy 177
b) Monitorowanie parametrów 178
c) Bieżąca obsługa węzłów konstrukcyjnych 183
d) Remonty 187
VI.2.5. Praca pomp poza zakresem optymalnych parametrów 187
VI.2.6. Najczęstsze problemy w eksploatacji i sposoby ich usuwania 189
a) Zwiększony poziom drgań 189
b) Praca w kawitacji 190
c) Nadmierny wzrost temperatury łożysk 190
d) Nadmierny pobór mocy przez pompę 191
e) Niestabilna praca pompy. Zmienna i zbyt niska wydajność 192
f) Zbyt niska wydajność bez oznak niestabilności 192
g) Nadmierny wyciek z uszczelnienia wału 192
VII. Pompy głębinowe 195
VII.1. Zastosowanie 195
VII.2. Typowe pompy głębinowe 195
VII.2.1. Typowe konstrukcje pomp głębinowych 197
VII.2.2. Inne, specjalne konstrukcje pomp głębinowych 205
VII.2.3. Wykonania materiałowe pomp głębinowych 209
VII.2.4. Charakterystyki pomp głębinowych 211
VII.3. Silniki głębinowe 216
VII.3.1. Silniki głębinowe ekranowe, olejowe i półsuche 216
VII.3.2. Silniki głębinowe mokre 219
VII.3.3. Silniki głębinowe specjalne 230
VII.4. Układy pompowe pomp głębinowych 234
VII.4.1. Budowa układów pompowych pomp głębinowych 234
VII.4.2. Dobór pompy głębinowej do wymaganych parametrów pracy układu pompowego 242
VII.4.3. Sprawność energetyczna układu pompowego pompy głębinowej 247
VII.4.4. Montaż oraz demontaż układów pompowych pomp głębinowych 253
VII.4.5. Nietypowe budowy układów pompowych pomp głębinowych 257
VII.5. Stacje prób głębinowych agregatów pompowych 264
VII.6. Awarie i uszkodzenia głębinowych agregatów pompowych 268
VII.7. Laboratorium symulacji pracy studni, pomp głębinowych i hydromechaniki 272
VIII. Pompy zatapialne 277
VIII.1. Instalacja pomp zatapialnych 277
VIII.2. Budowa pomp zatapialnych 284
VIII.3. Eksploatacja pomp zatapialnych 298
IX. Pompy do ścieków 303
IX.1. Właściwości ścieków jako pompowanego medium 303
a) Ścieki komunalne 303
b) Wody opadowe 305
c) Ścieki przemysłowe 305
IX.2. Sposoby pompowania ścieków 306
IX.3. Dobór pomp ściekowych 311
IX.4. Instalacja pomp ściekowych 314
IX.4. Charakterystyczne cechy budowy pomp ściekowych 322
IX.5. Eksploatacja pomp ściekowych 329
X. Sterowanie i zabezpieczanie silników elektrycznych 331
X.1. Silniki elektryczne 331
X.1.1. Informacje ogólne 331
X.1.2. Budowa silnika asynchronicznego i synchronicznego 331
X.1.2.1. Budowa silnika asynchronicznego 331
X.1.2.2. Budowa silnika synchronicznego 332
X.1.3. Zasada działania silnika asynchronicznego i synchronicznego 332
X.1.3.1. Zasada działania silnika asynchronicznego 332
X.1.3.2. Zasada działania silnika synchronicznego 333
X.1.3.3. Różnice konstrukcyjne i eksploatacyjne silników asynchronicznych i synchronicznych 333
Charakterystyka mechaniczna 333
Napięcie zasilania 334
Współczynnik mocy 334
Koszty 334
X.1.4. Podstawowe parametry silnika elektrycznego 334
X.1.4.1. Napięcie i częstotliwość zasilania 334
X.1.4.2. Prędkość obrotowa 335
X.1.4.3. Moc znamionowa silnika 335
X.1.4.4. Sprawność silnika 336
X.1.4.5. Prąd znamionowy i rozruchowy silnika 336
X.1.4.6. Współczynnik mocy 337
X.1.4.7. Rodzaj pracy 337
X.1.4.8. Stopień ochrony 338
X.1.4.9. Wykonanie przeciwwybuchowe 338
X.1.4.10. Klasa izolacji 339
X.1.4.11. Oznaczenia literowe 340
X.1.4.12. Moment obrotowy silnika 341
X.2. Kable i przewody zasilające 341
X.2.1. Oznaczenia kabli i przewodów 341
X.2.2. Dobory przewodów zasilających 342
X.2.2.1. Obliczanie spadku napięcia na kablu zasilającym 342
X.2.2.2. Obliczanie przekroju przewodu dla danego spadku napięcia 344
X.3. Pomiary elektryczne silnika i urządzeń zabezpieczających 346
X.3.1. Pomiar pętli zwarcia obwodów silnika i szaf sterowniczych 346
X.3.2. Pomiar wytrzymałości izolacji na przebicie 346
X.3.3. Pomiar rezystancji izolacji silnika 347
X.3.4. Pomiar rezystancji uzwojeń silnika 347
Mostek Wheatstonea 349
Mostek Thompsona 349
X.3.5. Pomiar mocy oraz prądu i napięcia podczas pracy silnika 349
X.3.6. Pomiar prędkości obrotowej silnika 350
X.3.6.1. Pomiar bezpośredni tachometrem lub stroboskopem 350
X.3.6.2. Pomiar cewką indukcyjną 350
X.3.7. Pomiar temperatury wewnątrz silnika 351
X.3.7.1. Wyłączniki termiczne 351
X.3.7.2. Termistory PTC 351
X.3.7.3. Sensory PT 100 352
X.3.8. Pomiar kompatybilności elektromagnetycznej szaf sterowniczych 353
X.4. Hydrauliczne urządzenia pomiarowe ze sterowaniem elektrycznym 354
X.4.1. Ciśnieniomierze 354
X.4.2. Przepływomierze 354
X.4.3. Mierniki poziomu 354
X.5. Rozruch silników elektrycznych 355
X.5.1. Rozruch gwiazda–trójkąt 355
X.5.2. Rozruch poprzez soft start 356
X.5.3. Przemienniki częstotliwości 356
X.5.3.1. Zasada działania przemiennika częstotliwości 356
Prostownik trójfazowy 356
Stopień pośredni 356
Inwertor mocy 356
Układ sterowania i kontroli 357
X.5.3.2. Dobory przemienników częstotliwości do silników 357
X.5.3.3. Praktyczne wykorzystanie przemienników częstotliwości 358
X.6. Zasilanie awaryjne. Agregaty prądotwórcze 358
X.7. Dobór mocy silników do warunków pracy 359
X.7.1. Dobór silników do pomp 359
X.7.2. Dobór silnika dla zwiększonej temperatury medium 360
X.8. Elektryczne aparaty zabezpieczająco-sterujące 361
X.8.1. Wyłączniki nad prądowe (bezpieczniki) 361
X.8.1.1. Charakterystyka B 361
X.8.1.2. Charakterystyka C 361
X.8.1.3. Charakterystyka D 361
X.8.2. Styczniki 362
X.8.3. Przekaźniki termiczne (bimetalowe) 365
X.8.4. Elektroniczne programowalne mierniki nadzoru zabezpieczeń 365
X.8.5. Wyłączniki różnicowo prądowe 366
X.8.6. Wyłączniki przepięciowe 367
X.9. Urządzenia zabezpieczająco-sterujące 368
X.9.1. Teoria zagrożeń i uszkodzeń silnika podczas pracy 368
X.9.2. Najważniejsze przyczyny powstawania uszkodzeń silnika i sposoby ich zapobiegania 368
X.9.2.1. Zwarcia w obwodach siłowych silnika 368
X.9.2.2. Przeciążenie silnika 369
X.9.2.3. Utknięcie silnika 369
X.9.2.4. Nadmierny wzrost lub obniżenie napięcia zasilania 369
X.9.2.5. Asymetria lub zanik fazy 369
X.9.2.6. Długie i ciężkie rozruchy 369
X.9.2.7. Nadmierna liczba cykli pracy 369
X.9.2.8. Nagrzewanie z przyczyn nieelektrycznych 369
X.9.2.9. Uszkodzenia izolacji 370
X.9.2.10. Suchobieg dla pomp głębinowych i zatapialnych oraz pomp pionowych do zestawów hydroforowych 370
X.9.3. Zastosowanie zabezpieczeń silników 370
X.9.3.1. Silnik jednofazowy 370
X.9.3.2. Silnik trójfazowy 370
X.9.3.3. Silnik pompy głębinowej. Zabezpieczenia 370
X.9.3.4. Silnik pompy zatapialnej z suchą komorą silnika 370
X.10. Prąd i człowiek 371
XI. Remonty pomp 373
XI.1. Kwalifikowanie pomp do remontu 373
XI.1.1. Proces pogarszania stanu technicznego pompy w trakcie eksploatacji 373
XI.1.2. Kategorie remontów 378
XI.1.3. Strategie remontowe 379
1. Praca do wystąpienia awarii 379
2. Kierowanie do remontu zgodnie z zaleceniami producenta 380
3. Kierowanie do remontu na podstawie monitoringu stanu
technicznego 380
4. Kierowanie do remontu na podstawie rachunku ekonomicznego 381
XI.2. Możliwość poprawy parametrów hydraulicznych pomp przez pokrywanie powierzchni elementów pompy preparatami zwiększającymi gładkość 382
XI.3. Proces remontowy głębinowych agregatów pompowych 384
XI.3.1. Technologiczność remontowa pomp i silników głębinowych a technologia remontów 387
XI.3.2. Demontaż pomp i silników głębinowych 391
XI.3.3. Weryfikacja podzespołów i części 391
XI.3.4. Regeneracja podzespołów i części 393
XI.3.4.1. Regeneracja hydrauliki wirników i korpusów pomp 393
XI.3.4.2. Regeneracja korpusów i wirników pomp z wykorzystaniem materiałów kompozytowych 394
XI.3.4.3. Regeneracja uszczelnień wirników pomp 397
XI.3.4.4. Regeneracja łożysk ślizgowych pomp 398
XI.3.4.5. Regeneracja wałków i wałów pomp 400
XI.3.4.5.1. Regeneracja wałów z wykorzystaniem materiałów kompozytowych 401
XI.3.4.5.1.1. Regeneracja wałów z obróbką mechaniczną 402
XI.3.4.5.1.2. Regeneracja wałów z odwzorowaniem (na gotowo) 403
XI.3.4.5.2. Regeneracja wałów i tulei z wykorzystaniem technik spawalniczych 404
XI.3.4.6. Unifikacja węzłów konstrukcyjnych pompy głębinowej 405
XI.3.4.7. Uzwojenia wirnika i stojana 407
XI.3.4.8. Uszczelnienia 409
XI.3.4.9. Wirnik silnika 410
XI.3.4.10. Promieniowe łożyska ślizgowe silnika 411
XI.3.4.11. Wzdłużne łożysko ślizgowe silnika głębinowego 413
XI.3.5. Montaż głębinowych agregatów pompowych 418
XI.4. Uszczelnianie pomp i silników głębinowych 423
XI.4.1. Uszczelnienia spoczynkowe 427
1) Właściwy dobór wymiarów pierścienia do istniejącego gniazda 427
2) Odpowiedni dobór materiału pierścienia 428
3) Poprawny montaż 429
XI.4.2. Uszczelnienia ruchowe 430
XI.4.2.1. Uszczelnienie dławnicowe z pakunkiem sznurowym 430
XI.4.2.1.1. Dobór szczeliwa 430
XI.4.2.1.2. Gatunki szczeliw 434
XI.4.2.1.3. Warunki zabudowy 435
XI.4.2.1.4. Uwagi eksploatacyjne 437
XI.4.2.2. Uszczelnienia ze szczeliwem bezpostaciowym 438
XI.4.2.3. Uszczelnienia czołowe 439
XI.4.2.3.1. Konstrukcje uszczelnień czołowych 440
XI.4.2.3.1.1. Budowa 440
XI.4.2.3.1.2. Materiały 442
XI.4.2.3.1.3. Wymagania dotyczące zabudowy uszczelnienia czołowego 442
XI.4.2.3.2. Montaż uszczelnienia czołowego 444
XI.4.2.3.3. Uruchomienie i eksploatacja pompy z uszczelnieniem czołowym 445
XI.4.2.3.4. Przyczyny uszkodzeń uszczelnień czołowych 446
XI.4.2.4. Uszczelnienia komór łożyskowych 446
XI.4.2.4.1. Uszczelnienia bezstykowe 447
XI.4.2.4.2. Uszczelnienia stykowe 447
XI.4.2.4.3. Uszczelnienia czołowe – magnetyczne 450
XII. Oszczędność zużycia energii do napędu pomp wirowych 451
XIII. Systemy zarządzania, sterowania i monitorowania w eksploatacji pomp 457
XIII.1. Technika cyfrowa w systemach eksploatacji pomp 457
XIII.2. Systemowe zarządzanie, monitoring i sterowanie pracą pomp 461
XIII.2.1. Technika informatyczna w zarządzaniu eksploatacją pomp 463
XIII.2.2. Dedykowane wersje oprzyrządowania i opomiarowania układów pompowych 466
XIII.2.3. Funkcjonowanie systemu 468
XIII.2.4. Zdalny przekaz danych, sterowanie pracą pomp 477
XIII.2.5. Zakres przetwarzanych danych i informacji 478
XIV. Podstawowe zagadnienia prawne 481
XV. Literatura 485
II. Podstawowe wiadomości o pompach wirowych i układach pompowych 19
II.1. Klasyfikacja pomp 19
II.1.1. Podział ze względu na zasadę działania 19
A. Pompy wirowe 19
B. Pompy wyporowe 20
C. Inne 20
II.1.2. Podział pomp wirowych ze względu na rodzaj zabudowy 21
A. Pompy stacjonarne 21
B. Pompy wałowe 23
C. Pompy zatapialne 25
a) Pompy głębinowe (pompy zatapialne z silnikiem mokrym) 26
b) Pompy zatapialne (z silnikami suchymi) 27
II.1.3. Podział pomp ze względu na liczbę stopni 28
A. Pompy jednostopniowe 28
B. Pompy wielostopniowe 28
II.1.4. Podział pomp ze względu na rodzaj pompowanej cieczy 28
A. Pompy do zimnej wody czystej 28
B. Pompy do ścieków 28
C. Pompy do szlamów 29
D. Pompy do wody gorącej 30
E. Pompy do chemikaliów 30
F. Pompy do cieczy lepkich 30
II.1.5. Podział pomp ze względu na rodzaj wirnika 31
II.1.6. Podział pomp ze względu na typ konstrukcyjny 33
A. Pompy jednostopniowe z wlotem osiowym i własnym łożyskowaniem 34
B. Pompy jednostopniowe monoblokowe 35
C. Pompy jednostopniowe ‘in-line’ 36
D. Pompy wielostopniowe ‘in-line’ 37
E. Pompy jednostopniowe dwustrumieniowe 38
F. Pompy stacjonarne wielostopniowe 39
G. Pompy wielostopniowe głębinowe 40
H. Jednostopniowe pompy zatapialne 40
II.2. Zespoły pompowe 41
II.3. Podstawy działania pompy wirowej 43
II.3.1. Mechanizm przekazywania energii 43
II.3.2. Rodzaje strat w pompie 45
a) Straty mechaniczne 45
b) Straty objętościowe 45
c) Straty hydrauliczne 47
II.4. Parametry pomp 48
a) Wydajność 48
b) Wysokość podnoszenia 49
c) Pobór mocy 50
d) Sprawność 51
e) Prędkość obrotowa 53
f) NPSH 54
II.5. Charakterystyki pomp 55
II.6. Wyróżnik szybkobieżności 57
II.6.1. Definicja wyróżnika szybkobieżności 57
II.6.2. Wpływ wyróżnika szybkobieżności na konstrukcję wirnika i na charakterystykę pompy 58
II.7. Ssanie pomp wirowych 62
II.8. Podstawowe wiadomości o układach pompowych 69
II.8.1. Rodzaje układów pompowych 70
II.8.2. Charakterystyka układu pompowego 71
II.8.3. Straty przepływu 73
II.9. Współpraca pompy z układem pompowym 79
II.9.1. Punkt pracy 79
II.9.2. Praca pompy z dala od punktu nominalnego 83
II.9.3. Połączenie szeregowe pomp 86
II.9.4. Połączenie równoległe pomp 87
II.9.5. Zjawiska dynamiczne w układach pompowych 90
II.10. Korekta parametrów pomp 93
II.10.1. Zmiana średnicy wirnika 95
II.10.2. Zmiana ilości stopni 97
II.10.3. Zmiana prędkości obrotowej 98
II.11. Metody regulacji parametrów pomp 99
II.11.1. Dławienie 102
II.11.2. Zmiana prędkości obrotowej 104
II.11.3. Upust 110
II.11.4. Praca pomp w układzie równoległym i szeregowym 112
II.11.5. Wybór metody regulacji 117
III. Dobór pomp 119
III.1. Wybór typu pompy 119
III.2. Dobór pompy na stały punkt pracy 122
III.3. Dobór pompy do pracy przy zmiennych parametrach 125
III.4. Analiza techniczno-ekonomiczna (LCC) 127
IV. Zakup pomp 133
V. Podstawowe zagadnienia konstrukcyjne w pompach 137
V.1. Uszczelnienia 137
V.1.1. Uszczelnienia stacjonarne 137
V.1.2. Uszczelnienia ruchowe wysokociśnieniowe 140
a) Dławnica 140
b) Uszczelnienie mechaniczne ślizgowe 143
V.1.3. Uszczelnienia ruchowe niskociśnieniowe 145
V.1.4. Uszczelnienia w układzie przepływowym 145
V.2. Napór osiowy 147
V.2.1. Łopatki odciążające 148
V.2.2. Otwory odciążające 149
V.2.3. Układy dwustrumieniowe 150
V.2.4. Tarcza odciążająca 152
V.2.5. Łożysko osiowe 154
V.3. Napór promieniowy 155
V.4. Łożyskowanie 156
V.4.1. Łożyska toczne 156
V.4.2. Łożyska ślizgowe 162
a) Łożyska ślizgowe w stacjonarnych pompach poziomych 162
b) Łożyska ślizgowe w pionowych pompach wałowych 164
c) Łożyska ślizgowe w pompach głębinowych oraz innych pompach z silnikiem mokrym 165
VI. Pompy stacjonarne 167
VI.1. Nietypowe odmiany pomp stacjonarnych 167
a) Pompy bezdławnicowe 167
b) Pompy monoblokowe 168
VI.2. Prawidłowa eksploatacja pomp stacjonarnych 168
VI.2.1. Dobór pompy 168
VI.2.2. Instalacja pomp stacjonarnych 169
VI.2.3. Rozruch pomp stacjonarnych 174
VI.2.4. Bieżąca obsługa pomp stacjonarnych 177
a) Kontrola stanu zainstalowania pompy 177
b) Monitorowanie parametrów 178
c) Bieżąca obsługa węzłów konstrukcyjnych 183
d) Remonty 187
VI.2.5. Praca pomp poza zakresem optymalnych parametrów 187
VI.2.6. Najczęstsze problemy w eksploatacji i sposoby ich usuwania 189
a) Zwiększony poziom drgań 189
b) Praca w kawitacji 190
c) Nadmierny wzrost temperatury łożysk 190
d) Nadmierny pobór mocy przez pompę 191
e) Niestabilna praca pompy. Zmienna i zbyt niska wydajność 192
f) Zbyt niska wydajność bez oznak niestabilności 192
g) Nadmierny wyciek z uszczelnienia wału 192
VII. Pompy głębinowe 195
VII.1. Zastosowanie 195
VII.2. Typowe pompy głębinowe 195
VII.2.1. Typowe konstrukcje pomp głębinowych 197
VII.2.2. Inne, specjalne konstrukcje pomp głębinowych 205
VII.2.3. Wykonania materiałowe pomp głębinowych 209
VII.2.4. Charakterystyki pomp głębinowych 211
VII.3. Silniki głębinowe 216
VII.3.1. Silniki głębinowe ekranowe, olejowe i półsuche 216
VII.3.2. Silniki głębinowe mokre 219
VII.3.3. Silniki głębinowe specjalne 230
VII.4. Układy pompowe pomp głębinowych 234
VII.4.1. Budowa układów pompowych pomp głębinowych 234
VII.4.2. Dobór pompy głębinowej do wymaganych parametrów pracy układu pompowego 242
VII.4.3. Sprawność energetyczna układu pompowego pompy głębinowej 247
VII.4.4. Montaż oraz demontaż układów pompowych pomp głębinowych 253
VII.4.5. Nietypowe budowy układów pompowych pomp głębinowych 257
VII.5. Stacje prób głębinowych agregatów pompowych 264
VII.6. Awarie i uszkodzenia głębinowych agregatów pompowych 268
VII.7. Laboratorium symulacji pracy studni, pomp głębinowych i hydromechaniki 272
VIII. Pompy zatapialne 277
VIII.1. Instalacja pomp zatapialnych 277
VIII.2. Budowa pomp zatapialnych 284
VIII.3. Eksploatacja pomp zatapialnych 298
IX. Pompy do ścieków 303
IX.1. Właściwości ścieków jako pompowanego medium 303
a) Ścieki komunalne 303
b) Wody opadowe 305
c) Ścieki przemysłowe 305
IX.2. Sposoby pompowania ścieków 306
IX.3. Dobór pomp ściekowych 311
IX.4. Instalacja pomp ściekowych 314
IX.4. Charakterystyczne cechy budowy pomp ściekowych 322
IX.5. Eksploatacja pomp ściekowych 329
X. Sterowanie i zabezpieczanie silników elektrycznych 331
X.1. Silniki elektryczne 331
X.1.1. Informacje ogólne 331
X.1.2. Budowa silnika asynchronicznego i synchronicznego 331
X.1.2.1. Budowa silnika asynchronicznego 331
X.1.2.2. Budowa silnika synchronicznego 332
X.1.3. Zasada działania silnika asynchronicznego i synchronicznego 332
X.1.3.1. Zasada działania silnika asynchronicznego 332
X.1.3.2. Zasada działania silnika synchronicznego 333
X.1.3.3. Różnice konstrukcyjne i eksploatacyjne silników asynchronicznych i synchronicznych 333
Charakterystyka mechaniczna 333
Napięcie zasilania 334
Współczynnik mocy 334
Koszty 334
X.1.4. Podstawowe parametry silnika elektrycznego 334
X.1.4.1. Napięcie i częstotliwość zasilania 334
X.1.4.2. Prędkość obrotowa 335
X.1.4.3. Moc znamionowa silnika 335
X.1.4.4. Sprawność silnika 336
X.1.4.5. Prąd znamionowy i rozruchowy silnika 336
X.1.4.6. Współczynnik mocy 337
X.1.4.7. Rodzaj pracy 337
X.1.4.8. Stopień ochrony 338
X.1.4.9. Wykonanie przeciwwybuchowe 338
X.1.4.10. Klasa izolacji 339
X.1.4.11. Oznaczenia literowe 340
X.1.4.12. Moment obrotowy silnika 341
X.2. Kable i przewody zasilające 341
X.2.1. Oznaczenia kabli i przewodów 341
X.2.2. Dobory przewodów zasilających 342
X.2.2.1. Obliczanie spadku napięcia na kablu zasilającym 342
X.2.2.2. Obliczanie przekroju przewodu dla danego spadku napięcia 344
X.3. Pomiary elektryczne silnika i urządzeń zabezpieczających 346
X.3.1. Pomiar pętli zwarcia obwodów silnika i szaf sterowniczych 346
X.3.2. Pomiar wytrzymałości izolacji na przebicie 346
X.3.3. Pomiar rezystancji izolacji silnika 347
X.3.4. Pomiar rezystancji uzwojeń silnika 347
Mostek Wheatstonea 349
Mostek Thompsona 349
X.3.5. Pomiar mocy oraz prądu i napięcia podczas pracy silnika 349
X.3.6. Pomiar prędkości obrotowej silnika 350
X.3.6.1. Pomiar bezpośredni tachometrem lub stroboskopem 350
X.3.6.2. Pomiar cewką indukcyjną 350
X.3.7. Pomiar temperatury wewnątrz silnika 351
X.3.7.1. Wyłączniki termiczne 351
X.3.7.2. Termistory PTC 351
X.3.7.3. Sensory PT 100 352
X.3.8. Pomiar kompatybilności elektromagnetycznej szaf sterowniczych 353
X.4. Hydrauliczne urządzenia pomiarowe ze sterowaniem elektrycznym 354
X.4.1. Ciśnieniomierze 354
X.4.2. Przepływomierze 354
X.4.3. Mierniki poziomu 354
X.5. Rozruch silników elektrycznych 355
X.5.1. Rozruch gwiazda–trójkąt 355
X.5.2. Rozruch poprzez soft start 356
X.5.3. Przemienniki częstotliwości 356
X.5.3.1. Zasada działania przemiennika częstotliwości 356
Prostownik trójfazowy 356
Stopień pośredni 356
Inwertor mocy 356
Układ sterowania i kontroli 357
X.5.3.2. Dobory przemienników częstotliwości do silników 357
X.5.3.3. Praktyczne wykorzystanie przemienników częstotliwości 358
X.6. Zasilanie awaryjne. Agregaty prądotwórcze 358
X.7. Dobór mocy silników do warunków pracy 359
X.7.1. Dobór silników do pomp 359
X.7.2. Dobór silnika dla zwiększonej temperatury medium 360
X.8. Elektryczne aparaty zabezpieczająco-sterujące 361
X.8.1. Wyłączniki nad prądowe (bezpieczniki) 361
X.8.1.1. Charakterystyka B 361
X.8.1.2. Charakterystyka C 361
X.8.1.3. Charakterystyka D 361
X.8.2. Styczniki 362
X.8.3. Przekaźniki termiczne (bimetalowe) 365
X.8.4. Elektroniczne programowalne mierniki nadzoru zabezpieczeń 365
X.8.5. Wyłączniki różnicowo prądowe 366
X.8.6. Wyłączniki przepięciowe 367
X.9. Urządzenia zabezpieczająco-sterujące 368
X.9.1. Teoria zagrożeń i uszkodzeń silnika podczas pracy 368
X.9.2. Najważniejsze przyczyny powstawania uszkodzeń silnika i sposoby ich zapobiegania 368
X.9.2.1. Zwarcia w obwodach siłowych silnika 368
X.9.2.2. Przeciążenie silnika 369
X.9.2.3. Utknięcie silnika 369
X.9.2.4. Nadmierny wzrost lub obniżenie napięcia zasilania 369
X.9.2.5. Asymetria lub zanik fazy 369
X.9.2.6. Długie i ciężkie rozruchy 369
X.9.2.7. Nadmierna liczba cykli pracy 369
X.9.2.8. Nagrzewanie z przyczyn nieelektrycznych 369
X.9.2.9. Uszkodzenia izolacji 370
X.9.2.10. Suchobieg dla pomp głębinowych i zatapialnych oraz pomp pionowych do zestawów hydroforowych 370
X.9.3. Zastosowanie zabezpieczeń silników 370
X.9.3.1. Silnik jednofazowy 370
X.9.3.2. Silnik trójfazowy 370
X.9.3.3. Silnik pompy głębinowej. Zabezpieczenia 370
X.9.3.4. Silnik pompy zatapialnej z suchą komorą silnika 370
X.10. Prąd i człowiek 371
XI. Remonty pomp 373
XI.1. Kwalifikowanie pomp do remontu 373
XI.1.1. Proces pogarszania stanu technicznego pompy w trakcie eksploatacji 373
XI.1.2. Kategorie remontów 378
XI.1.3. Strategie remontowe 379
1. Praca do wystąpienia awarii 379
2. Kierowanie do remontu zgodnie z zaleceniami producenta 380
3. Kierowanie do remontu na podstawie monitoringu stanu
technicznego 380
4. Kierowanie do remontu na podstawie rachunku ekonomicznego 381
XI.2. Możliwość poprawy parametrów hydraulicznych pomp przez pokrywanie powierzchni elementów pompy preparatami zwiększającymi gładkość 382
XI.3. Proces remontowy głębinowych agregatów pompowych 384
XI.3.1. Technologiczność remontowa pomp i silników głębinowych a technologia remontów 387
XI.3.2. Demontaż pomp i silników głębinowych 391
XI.3.3. Weryfikacja podzespołów i części 391
XI.3.4. Regeneracja podzespołów i części 393
XI.3.4.1. Regeneracja hydrauliki wirników i korpusów pomp 393
XI.3.4.2. Regeneracja korpusów i wirników pomp z wykorzystaniem materiałów kompozytowych 394
XI.3.4.3. Regeneracja uszczelnień wirników pomp 397
XI.3.4.4. Regeneracja łożysk ślizgowych pomp 398
XI.3.4.5. Regeneracja wałków i wałów pomp 400
XI.3.4.5.1. Regeneracja wałów z wykorzystaniem materiałów kompozytowych 401
XI.3.4.5.1.1. Regeneracja wałów z obróbką mechaniczną 402
XI.3.4.5.1.2. Regeneracja wałów z odwzorowaniem (na gotowo) 403
XI.3.4.5.2. Regeneracja wałów i tulei z wykorzystaniem technik spawalniczych 404
XI.3.4.6. Unifikacja węzłów konstrukcyjnych pompy głębinowej 405
XI.3.4.7. Uzwojenia wirnika i stojana 407
XI.3.4.8. Uszczelnienia 409
XI.3.4.9. Wirnik silnika 410
XI.3.4.10. Promieniowe łożyska ślizgowe silnika 411
XI.3.4.11. Wzdłużne łożysko ślizgowe silnika głębinowego 413
XI.3.5. Montaż głębinowych agregatów pompowych 418
XI.4. Uszczelnianie pomp i silników głębinowych 423
XI.4.1. Uszczelnienia spoczynkowe 427
1) Właściwy dobór wymiarów pierścienia do istniejącego gniazda 427
2) Odpowiedni dobór materiału pierścienia 428
3) Poprawny montaż 429
XI.4.2. Uszczelnienia ruchowe 430
XI.4.2.1. Uszczelnienie dławnicowe z pakunkiem sznurowym 430
XI.4.2.1.1. Dobór szczeliwa 430
XI.4.2.1.2. Gatunki szczeliw 434
XI.4.2.1.3. Warunki zabudowy 435
XI.4.2.1.4. Uwagi eksploatacyjne 437
XI.4.2.2. Uszczelnienia ze szczeliwem bezpostaciowym 438
XI.4.2.3. Uszczelnienia czołowe 439
XI.4.2.3.1. Konstrukcje uszczelnień czołowych 440
XI.4.2.3.1.1. Budowa 440
XI.4.2.3.1.2. Materiały 442
XI.4.2.3.1.3. Wymagania dotyczące zabudowy uszczelnienia czołowego 442
XI.4.2.3.2. Montaż uszczelnienia czołowego 444
XI.4.2.3.3. Uruchomienie i eksploatacja pompy z uszczelnieniem czołowym 445
XI.4.2.3.4. Przyczyny uszkodzeń uszczelnień czołowych 446
XI.4.2.4. Uszczelnienia komór łożyskowych 446
XI.4.2.4.1. Uszczelnienia bezstykowe 447
XI.4.2.4.2. Uszczelnienia stykowe 447
XI.4.2.4.3. Uszczelnienia czołowe – magnetyczne 450
XII. Oszczędność zużycia energii do napędu pomp wirowych 451
XIII. Systemy zarządzania, sterowania i monitorowania w eksploatacji pomp 457
XIII.1. Technika cyfrowa w systemach eksploatacji pomp 457
XIII.2. Systemowe zarządzanie, monitoring i sterowanie pracą pomp 461
XIII.2.1. Technika informatyczna w zarządzaniu eksploatacją pomp 463
XIII.2.2. Dedykowane wersje oprzyrządowania i opomiarowania układów pompowych 466
XIII.2.3. Funkcjonowanie systemu 468
XIII.2.4. Zdalny przekaz danych, sterowanie pracą pomp 477
XIII.2.5. Zakres przetwarzanych danych i informacji 478
XIV. Podstawowe zagadnienia prawne 481
XV. Literatura 485
Autorzy: Marian Strączyński, Grzegorz Pakuła, Paweł Urbański, Jan Solecki
Wydanie: trzecie
Rok wydania: 2017
ISBN: 978-83-60956-54-0
Ilość stron: 485
Wydawca: Wydawnictwo Seidel-Przywecki Sp. z o.o.
Format książki: wersja cyfrowa (dostęp online)
Wydanie: trzecie
Rok wydania: 2017
ISBN: 978-83-60956-54-0
Ilość stron: 485
Wydawca: Wydawnictwo Seidel-Przywecki Sp. z o.o.
Format książki: wersja cyfrowa (dostęp online)
dr inż. Marian Strączyński - Ukończył (1974 r.) Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Wrocławskiej. W 1983 r. uzyskał tytuł doktora nauk technicznych. Od początku pracy zawodowej związany jest z górnictwem – Zabrzańska Fabryka Maszyn Górniczych „Powen” w Zabrzu, Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” (długoletni Główny Specjalista ds. Pomp), gdzie nadzorował gospodarkę remontową w jednym z największych w Europie systemów eksploatacji pomp głębinowych. Od początku lat dziewięćdziesiątych prowadzi konsultacje dla przedsiębiorstw wodociągowych oraz górniczych. W 1994 r. założył firmę MAST, którą prowadzi do dziś. Posiada wiele patentów z zakresu eksploatacji i budowy pomp oraz silników głębinowych. Jest autorem licznych publikacji poświęconych systemom sterowania oraz eksploatacji pomp głębinowych. Jest współzałożycielem Szkoły Eksploatacji Pomp, powołanej w 2005 r. przez Izbę Gospodarczą Wodociągi Polskie, w której wykłada i sprawuje nadzór merytoryczny. Współautor podręczników eksploatacji pomp w wodociągach i w górnictwie. Jest członkiem Rady Programowej Forum Eksploatatora. Prowadzi wykłady na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
mgr inż. Paweł Urbański - Jest mechanikiem o specjalności technologia maszyn, absolwentem Politechniki Łódzkiej, Wydziału Mechanicznego. Od 1985 r. pracuje w Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów”. W latach 1997‑2008 kierował oddziałem remontów pomp i silników głębinowych, a od 2008 r. pełni funkcję Nadsztygara Mechanicznego w Dziale Odwodnienia Kopalni. W 1989 r. ukończył Studium Podyplomowe na Wydziale Mechanicznym PŁ w zakresie technologii budowy maszyn i inżynierii materiałowej, a w 2008 r. studia podyplomowe na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH w Krakowie w zakresie Górnictwa Odkrywkowego Węgla Brunatnego.
Jest współautorem czterech patentów wdrożonych w przemyśle i dwóch zgłoszeń patentowych z dziedziny konstrukcji podzespołów pomp i silników głębinowych oraz systemów eksploatacji głębinowych agregatów pompowych. Współautor trzech wydań Podręcznika eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji oraz kilkunastu artykułów i referatów z zakresu systemów odwadniania wyrobisk górniczych złóż węgla brunatnego, automatyzacji systemu odwodnienia wgłębnego, konstrukcji części i podzespołów oraz zasad remontowych pomp i silników głębinowych i zatapialnych zespołów pompowych dużych mocy. Wykłada w Szkole Eksploatacji Pomp powołanej w 2005 r. przez IGWP.
Jan Solecki - Z wykształcenia elektronik. Przez 43 lata był pracownikiem Hydro-Vacuum S.A. w Grudziądzu. Doświadczenie teoretyczne i praktyczne w zakresie napędów elektrycznych i ich zabezpieczeń zdobył jako specjalista konstruktor w Ośrodku Prototypowo-Badawczym Hydro-Vacuum S.A., gdzie uczestniczył we wdrażaniu większości nowych rozwiązań konstrukcyjnych wyrobów firmy oraz w badaniach prototypów pomp. Jest współkonstruktorem zestawów hydroforowych i nowoczesnych urządzeń zabezpieczająco-sterujących. Uczestniczył w licznych szkoleniach specjalistycznych dotyczących zabezpieczeń i napędów elektrycznych. Od 2006 r. był kierownikiem serwisu Hydro-Vacuum S.A. Wykłada w Szkole Eksploatacji Pomp powołanej w 2005 r. przez IGWP. Współautor trzech wydań Podręcznika eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji.
dr inż. Grzegorz Pakuła – ukończył w 1981 roku Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Śląskiej, a w 1988 roku uzyskał doktorat za pracę z zakresu numerycznego modelowania przepływów w maszynach wirnikowych. Do roku 1994 pracował jako adiunkt w Instytucie Maszyn i Urządzeń Energetycznych Politechniki Śląskiej. Przez rok prowadził na Uniwersytecie w Liverpoolu prace badawcze na rzecz Admiralicji Brytyjskiej. Od roku 1994 pracował w polskim przedstawicielstwie firmy Warman, a od 1997 roku w walijskiej firmie wodociągowej Welsh Water International jako konsultant, prowadząc między innymi projekt Banku Światowego dotyczący restrukturyzacji wodociągów w Bielsku-Białej. Od 2000 roku związany z firmami grupy POWEN. Pełnił m.in. funkcję Prezesa Zarządu Warszawskiej Fabryki Pomp i Armatury WAFAPOMP S.A., członka Zarządu Fabryki Pomp Powen Sp. z o.o. oraz Prezesa Zarządu Centrum Rozwoju Pomp Sp. z o.o. Jest wykładowcą w Szkole Eksploatacji Pomp powołanej w 2005 roku przez Izbę Gospodarczą Wodociągi Polskie.
mgr inż. Paweł Urbański - Jest mechanikiem o specjalności technologia maszyn, absolwentem Politechniki Łódzkiej, Wydziału Mechanicznego. Od 1985 r. pracuje w Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów”. W latach 1997‑2008 kierował oddziałem remontów pomp i silników głębinowych, a od 2008 r. pełni funkcję Nadsztygara Mechanicznego w Dziale Odwodnienia Kopalni. W 1989 r. ukończył Studium Podyplomowe na Wydziale Mechanicznym PŁ w zakresie technologii budowy maszyn i inżynierii materiałowej, a w 2008 r. studia podyplomowe na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH w Krakowie w zakresie Górnictwa Odkrywkowego Węgla Brunatnego.
Jest współautorem czterech patentów wdrożonych w przemyśle i dwóch zgłoszeń patentowych z dziedziny konstrukcji podzespołów pomp i silników głębinowych oraz systemów eksploatacji głębinowych agregatów pompowych. Współautor trzech wydań Podręcznika eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji oraz kilkunastu artykułów i referatów z zakresu systemów odwadniania wyrobisk górniczych złóż węgla brunatnego, automatyzacji systemu odwodnienia wgłębnego, konstrukcji części i podzespołów oraz zasad remontowych pomp i silników głębinowych i zatapialnych zespołów pompowych dużych mocy. Wykłada w Szkole Eksploatacji Pomp powołanej w 2005 r. przez IGWP.
Jan Solecki - Z wykształcenia elektronik. Przez 43 lata był pracownikiem Hydro-Vacuum S.A. w Grudziądzu. Doświadczenie teoretyczne i praktyczne w zakresie napędów elektrycznych i ich zabezpieczeń zdobył jako specjalista konstruktor w Ośrodku Prototypowo-Badawczym Hydro-Vacuum S.A., gdzie uczestniczył we wdrażaniu większości nowych rozwiązań konstrukcyjnych wyrobów firmy oraz w badaniach prototypów pomp. Jest współkonstruktorem zestawów hydroforowych i nowoczesnych urządzeń zabezpieczająco-sterujących. Uczestniczył w licznych szkoleniach specjalistycznych dotyczących zabezpieczeń i napędów elektrycznych. Od 2006 r. był kierownikiem serwisu Hydro-Vacuum S.A. Wykłada w Szkole Eksploatacji Pomp powołanej w 2005 r. przez IGWP. Współautor trzech wydań Podręcznika eksploatacji pomp w wodociągach i kanalizacji.
dr inż. Grzegorz Pakuła – ukończył w 1981 roku Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Śląskiej, a w 1988 roku uzyskał doktorat za pracę z zakresu numerycznego modelowania przepływów w maszynach wirnikowych. Do roku 1994 pracował jako adiunkt w Instytucie Maszyn i Urządzeń Energetycznych Politechniki Śląskiej. Przez rok prowadził na Uniwersytecie w Liverpoolu prace badawcze na rzecz Admiralicji Brytyjskiej. Od roku 1994 pracował w polskim przedstawicielstwie firmy Warman, a od 1997 roku w walijskiej firmie wodociągowej Welsh Water International jako konsultant, prowadząc między innymi projekt Banku Światowego dotyczący restrukturyzacji wodociągów w Bielsku-Białej. Od 2000 roku związany z firmami grupy POWEN. Pełnił m.in. funkcję Prezesa Zarządu Warszawskiej Fabryki Pomp i Armatury WAFAPOMP S.A., członka Zarządu Fabryki Pomp Powen Sp. z o.o. oraz Prezesa Zarządu Centrum Rozwoju Pomp Sp. z o.o. Jest wykładowcą w Szkole Eksploatacji Pomp powołanej w 2005 roku przez Izbę Gospodarczą Wodociągi Polskie.
