Pierwsza europejska dyrektywa w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi powstała w 1998 roku[1]. W międzyczasie wprowadzano do niej zmiany, jednak nie były one rewolucyjne. Największe obciążenie dla wodociągów spowodowała zmiana w 2015 oparta na wymaganiach Euratom[2]. W dniu 23.12.2020 r. została opublikowana od dłuższego czasu wyczekiwana nowa dyrektywa 2020/2184 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi[3], przekształcająca tę z 1998 roku. Debata nad jej treścią trwała kilka lat, instytucje unijne, zgodnie z zasadami szeroko konsultowały wszystkie zapisy. Wydaje się, że założenia nowej dyrektywy są jasne, jednak czy tak jest okaże się dopiero podczas jej transpozycji i następnie wdrażania.
Dyrektywa 2020/2184 (DWD), poza kontrolą jakości staje się narzędziem poprawy dostępu mieszkańców Europy do bezpiecznej wody. Poważnym wyzwaniem jest obowiązek zarządzania ryzykiem w całym systemie zaopatrzenia od obszaru zasilania, aż po wodę w kranie. Poza tym pojawiają się nowe substancje do obowiązkowych analiz czy monitoringu.
Przebudowano system kontroli materiałów i produktów kontaktujących się z wodą. Odbiorca stał się jeszcze ważniejszy, należy mu się więcej informacji oraz bezwzględne prawo do wody. Zdecydowanie widać, że w dyrektywie największy nacisk kładzie się na dobro konsumenta, w zasadzie DWD nie zajmuje się jedynie jakością wody do picia (jak wskazuje tytuł), ale także jej bezpieczeństwem oraz szeroką dostępnością.
W preambule dyrektywy istotną uwagę poświęca się odbiorcy. To on musi być bezpieczny – ma mieć dostęp do bezpiecznej wody, nawet jeśli go na to nie stać. Preambuła wyjaśnia intencje unijnych instytucji:
Jako wymagające poprawy zidentyfikowano cztery obszary, a mianowicie: wykaz wartości parametrycznych jakości wody, ograniczone stosowanie podejścia opartego na ryzyku, nieprecyzyjne przepisy dotyczące informacji dla konsumentów oraz rozbieżności między systemami zatwierdzania materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz wpływ, jaki takie rozbieżności mają na zdrowie ludzkie. Ponadto w ramach inicjatywy Right2Water jako odrębny problem zidentyfikowano fakt, że część populacji, w szczególności grupy zmarginalizowane, nie ma dostępu do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, a zapewnienie takiego dostępu stanowi zobowiązanie w ramach celu nr 6 Agendy Narodów Zjednoczonych na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030. Ostatnim zidentyfikowanym problemem jest ogólny brak świadomości na temat wycieków wody, spowodowanych niedoinwestowaniem w zakresie utrzymania i odnawiania infrastruktury wodociągowe (…). Wychodząc naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu opinii publicznej wpływem na zdrowie ludzkie nowo pojawiających się substancji w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi, takich jak substancje zaburzające gospodarkę hormonalną, farmaceutyki i mikroplastik, oraz w celu rozwiązania problemu nowo pojawiających się substancji w łańcuchu zaopatrzenia w wodę, należy wprowadzić w niniejszej dyrektywie mechanizm listy obserwacyjnej.
Bardzo istotnym zapisem, którego domagała się między innymi branża wodociągów jest zwrócenie uwagi na ścisły związek dyrektywy z Ramową Dyrektywą Wodną[4]:
Ocena ryzyka i zarządzanie ryzykiem w obszarach zasilania punktów poboru wody powinny uwzględniać holistyczne podejście i być nakierowane na zredukowanie poziomu uzdatniania wymaganego do produkcji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, na przykład dzięki zmniejszeniu presji powodujących zanieczyszczenie lub ryzyko zanieczyszczenia części wód wykorzystywanych do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
Artykuł 7 RDW podkreśla właśnie tę konieczność redukowania systemów uzdatniania. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, gdy wdroży się unijną zasadę ostrożności oraz kontroli u źródła, a siły i środki zostaną skoncentrowane na konsekwentną poprawę zasobów wodnych. Rozwiązania polegające na rozbudowie technologii, wymuszanej coraz gorsza jakości wody ujmowanej, idą wbrew unijnemu prawu. Niestety wodociągi są zazwyczaj w takich sytuacjach bezbronne i muszą po prostu reagować na pogarszającą się sytuacje. Wpisanie wymogu art. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej jest wiec bardzo istotnym krokiem w dobrym kierunku.
Poniższa tabela prezentuje najistotniejsze wyzwania związane z nową dyrektywą.
| Nr art | Tytuł, wymaganie | Potrzeby, wyzwania stojące przed różnymi interesariuszami |
| 1 | Cele Cele dotyczą nie tylko jakości, ale i dostępu do wody. | Zapewnienie dostępu do czystej i zdrowej wody wszystkim mieszkańcom. |
| 2 | Definicje Pojawiają się nowe definicje takie jak wewnętrzny system wodociągowy, obiekt priorytetowy. | Konieczne będzie uszczegółowienie definicji. |
| 3 | Wyłączenia Dopuszczalne ograniczenia dla stosowania niektórych artykułów dyrektywy przez najmniejszych dostawców, indywidualnych, na inne cele. | |
| 4 | Obowiązki ogólne Woda jest zdrowa i czysta, wolna od zanieczyszczeń uszczegółowionych w załączniku I. Oparta na prawie pierwotnym zasada ostrożności. Zapobieganie zanieczyszczeniom wód wykorzystywanych do produkcji wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Redukcja wycieków. | Konieczność wdrożenia Ramowej Dyrektywy Wodnej, niedopuszczalne pogorszenie zasobów wykorzystywanych do poboru, konieczność reorganizacji systemu kontroli jakości wody. W dłuższej perspektywie – obowiązek monitoringu i redukcji wycieków. |
| 5 | Standardy jakości Ustalanie wartości dla parametrów z załącznika I i możliwość ustalenia parametrów dodatkowych. | Wdrażanie planów badań laboratoryjnych i kontroli jakości wody. Ewentualne ustalenie wartości dla dodatkowych parametrów, lokalnie istotnych. |
| 6 | Punkt zgodności Wartości parametryczne kontrolowane mają być w odpowiednim punkcie, zazwyczaj wody wypływającej kranu. | Ustalenie punktów zgodności, podejmowanie środków redukcji ryzyka, ścisła współpraca z podmiotami odpowiedzialnymi za wewnętrzne systemy wodociągowe (obiekty priorytetowe), szersze informowanie odbiorców. |
| 7 | Podejście do bezpieczeństwa wody oparte na ryzyku Podejście oparte na ocenie ryzyka obejmujące cały łańcuch dostaw od obszaru zasilania, poboru, uzdatniania, magazynowania i dystrybucji wody, aż do punktu zgodności. Podział systemu zarządzania ryzykiem na trzy części: – obszar zasilania – system zaopatrzenia w wodę – wewnętrzny system wodociągowy | Ocena ryzyka i wdrożenie zarządzania ryzykiem w całym łańcuchu zaopatrzenia, jasny podział obowiązków pomiędzy interesariuszami. |
| 8 | Ocena ryzyka i zarządzanie ryzykiem w obszarach zasilania dla punktów poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi Zakres oceny i szczegóły dotyczące zarządzania ryzykiem w tym obszarze | Konieczność uporządkowania współpracy pomiędzy interesariuszami, konieczność integracji działań z innymi dyrektywami (szczególnie 2000/60/WE). Dopasowanie monitoringu możliwy wymóg, aby dostawcy wody przeprowadzali dodatkowe monitorowanie. Konieczność organizacji całego systemu (opracowywanie, zatwierdzanie i egzekwowanie), co wymaga zaangażowania wielu interesariuszy. |
| 9 | Ocena ryzyka i zarządzanie ryzykiem w systemie zaopatrzenia Zakres oceny i szczegóły dotyczące zarządzania ryzykiem w tym obszarze. | Wdrożenie pełnego systemu zarządzania ryzykiem przez dostawców wody: środki kontroli, monitoring operacyjny, dopasowanie narzędzi. |
| 10 | Ocena ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych Zakres oceny i szczegóły dotyczące zarządzania ryzykiem w tym obszarze | Konieczność oceny ryzyka, monitoring Legionelli w obiektach priorytetowych, konieczność informowania, doradzania administratorom obiektów, szkoleń instalatorów. |
| 11 | Minimalne wymogi w zakresie higieny dotyczące materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi Obowiązek kontroli bezpieczeństwa materiałów stosowanych w budowie instalacji. | Wiele obowiązków nałożonych na Komisję Europejską – konieczność opracowania szczegółów. Konieczność weryfikacji nowych materiałów |
| 12 | Minimalne wymogi dotyczące chemikaliów do uzdatniania wody i materiałów filtracyjnych do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi Obowiązek kontroli bezpieczeństwa chemikaliów stosowanych w uzdatnianiu | Konieczność kontroli bezpieczeństwa substancji stosowanych w wodociągach. Wiele obowiązków nałożonych na Komisję Europejską – konieczność opracowania szczegółów. Konieczność weryfikacji nowych materiałów |
| 13 | Monitorowanie Monitoring zgodny z załącznikiem I częściami A, B, C oraz dodatkowych parametrów, jeśli konieczne. Monitoring zgodny z załącznikiem I część D (wewnętrzne systemy wodociągowe) Monitoring według listy obserwacyjnej. Monitoring do celów identyfikacji zagrożeń i zdarzeń niebezpiecznych (obszary zasilania) Monitoring operacyjny zgodny z załącznikiem II część A Identyfikacja nowych zagrożeń – tworzenie i aktualizacja listy obserwacyjnej. | Konieczność reorganizacji programów monitoringu. Ewentualnie nowe obciążenia związane z nowymi substancjami do monitoringu Nowe wyzwanie dla KE – tworzenie i aktualizacja listy obserwacyjnej. |
| 14 | Działania zaradcze i ograniczenia stosowania Działania w przypadku niezgodności z wartościami parametrycznymi lub wystąpienia niebezpieczeństwa dla zdrowia. | Badanie, określenie przyczyny, powiadomienia konsumentów, działania naprawcze. |
| 15 | Odstępstwa Odstępstwa (derogacje), od dyrektywy dozwolone w trzech określonych przypadkach i określonym czasie. | Prowadzenie działań naprawczych inwestycje, zmiany funkcjonowania. |
| 16 | Dostęp do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi Stosowanie wszelkich niezbędnych środków, aby poprawić lub utrzymać dostęp do bezpiecznej wody dla wszystkich. | Identyfikacja grup zmarginalizowanych (rola samorządu), analiza możliwości poprawy ich sytuacji, budowa instalacji w przestrzeniach publicznych na zewnątrz i w budynkach. Popularyzacja wiedzy |
| 17 | Informowanie społeczeństwa Przekazywanie konsumentom informacji zgodnie z załącznikiem IV. Więcej obowiązków informacyjnych dla podmiotów dostarczających powyżej 10 000 m3/d lub obsługujących 50 000 osób | Przygotowywanie informacji, przemodelowanie i aktualizacja stron internetowych, ewentualne zmiany w formatach rachunków za wodę. |
| 18 | Informacje o monitorowaniu procesu wdrażania Raportowanie jako obowiązek państw członkowskich. | System raportowania do ewentualnych modyfikacji (obowiązek administracji państwowej) |
| 19 | Ocena Ocena dyrektywy | Kompetencja Komisji Europejskiej |
| 20 | Przegląd i zmiana załączników Przegląd załączników. | Kompetencja Komisji Europejskiej |
| 21 | Wykonywanie przekazanych uprawnień Warunki przyjmowania przez Komisję Europejską aktów delegowanych. | Kompetencja Komisji Europejskiej |
| 22 | Procedura komitetowa Wsparcie dla Komisji Europejskiej. | Procedura wsparcia dla KE w ramach jej uprawnień wykonawczych. |
| 23 | Sankcje. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. | Obowiązek dla państw członkowskich ustanowienia przepisów dotyczących sankcji |
| 24 | Transpozycja Wprowadzenie przepisów do prawa krajowego | Wprowadzenie zmian w prawie polskim. |
| 25 | Okres przejściowy Okres przejściowy określony dla kilku nowych substancji lub ich grup. | Konieczność dostosowania prawa krajowego i monitoringu. |
| 26 | Uchylenie Uchylenie dyrektywy 98/83/WE z dniem 13 stycznia 2023 r.(udzielone odstępstwa utrzymują ważność) | |
| 27 | Wejście w życie 12 stycznia 2021 r. | |
| 28 | Adresaci Państwa członkowskie |
.
Dyrektywa narzuca wiele terminów realizacji poszczególnych zadań przez państwa członkowskie, Komisję Europejską, ale również inne podmioty np. Europejską Agencję Chemiczną (ECHA). Poniższa tabela prezentuje te terminy.
.
| Zebranie przez ECHA wszelkich istniejących krajowych list pozytywnych, innych przepisów i dostępnych dokumentacji ocen związanych z materiałami do kontaktu z wodą do spożycia | 12 lipca 2021 r. |
| Ustanowienie pierwszej listy obserwacyjnej (m.in. beta-estradiol i nonylofenol) | 12 stycznia 2022 r. |
| Wprowadzenie przez państwa członkowskie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do transpozycji art. 1–18, art. 23 oraz załączników I–V | 12 stycznia 2023 r. |
| Utrata mocy przez dyrektywę 98/83/WE., bez uszczerbku dla obowiązków państw członkowskich dotyczących terminów transpozycji do prawa krajowego dyrektyw określonych w załączniku VI część B. | 13 stycznia 2023 r |
| Opracowanie przez państwa członkowskie przepisów dotyczących sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy. | 12 stycznia 2023 r., |
| Opracowanie przez KE aktów delegowanych w celu uzupełnienia metodyki pomiaru zawartości mikroplastiku z myślą o umieszczeniu go na liście obserwacyjnej | 12 stycznia 2024 r. |
| Opracowanie wytycznych technicznych dotyczących metod analizy do celów monitorowania substancji per- i polifluoroalkilowych przy zastosowaniu parametrów „PFAS Ogółem” i „Suma PFAS”, w tym również granice wykrywalności, wartości parametryczne oraz częstość pobierania próbek | 12 stycznia 2024 r. |
| Opracowanie przez KE metodyk testowania i zatwierdzania substancji wyjściowych, składów i składników, które mają zostać włączone do europejskich pozytywnych list substancji wyjściowych, w tym również limity ich migracji specyficznej oraz wstępne wyniki naukowe dotyczące substancji lub materiałów do kontaktu z wodą do spożycia | 12 stycznia 2024 r. |
| Opracowanie przez KE europejskich list pozytywnych substancji wyjściowych, składów lub składników dla każdej grupy materiałów | 12 stycznia 2025 r. (przegląd po 15 latach) |
| Zastosowanie środków niezbędnych do zapewnienia, aby woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełniała wartości parametryczne określone w załączniku I część B dla bisfenolu-A chloranów, chloryn, kwasów halogenooctowych, mikrocystyny-LR, PFAS Ogółem, Sumy PFAS i uranu. Obowiązek monitoringu tych parametrów zgodnie z art.13 | 12 stycznia 2026 r. |
| Zapewnienie przez państwa członkowskie, aby przy ocenie wielkości wycieków wody na ich terytorium oraz możliwości poprawy w zakresie redukcji wycieków stosowano infrastrukturalny indeks wycieków (ILI) lub inną odpowiednią metodę. W ocenie tej uwzględnia się istotne aspekty dotyczące zdrowia publicznego, środowiska, technologii i gospodarki oraz uwzględnia się w niej przynajmniej dostawców dostarczających co najmniej 10 000 m3 dziennie lub obsługujących co najmniej 50 000 osób. | 12 stycznia 2026 r. |
| Uprawnienia dla Komisji Europejskiej do przyjmowania aktów delegowanych, o których mowa w art. 4 ust. 3, art. 11 ust. 5, art. 11 ust. 8, art. 11 ust. 11, art. 13 ust. 6 i art. 20 ust. 2, z możliwością przedłużenia | do 13 stycznia 2026 r. |
| Przeprowadzenie po raz pierwszy oceny ryzyka i wdrożenie zarządzania ryzykiem dla punktów poboru wody | 12 lipca 2027 r. Przegląd maks. co 6 lat |
| Przeprowadzenie po raz pierwszy oceny ryzyka i wdrożenie zarządzania ryzykiem w systemie zaopatrzenia | 12 stycznia 2029 r. Przegląd maks. co 6 lat |
| Przeprowadzenie po raz pierwszy oceny ryzyka i wdrożenie zarządzania ryzykiem w wewnętrznych systemach wodociągowych | 12 stycznia 2029 r. Przegląd maks. co 6 lat |
| Przyjęcie przez KE aktu delegowanego zgodnie z art. 21 w celu uzupełnienia niniejszej dyrektywy poprzez określenie progu, na podstawie ILI lub innej odpowiedniej metody, powyżej którego państwa członkowskie muszą przedstawić plan działania. Ten akt delegowany zostanie przygotowany przy wykorzystaniu ocen przeprowadzonych przez państwa członkowskie oraz średniej unijnej wielkości wycieków ustalonej na podstawie tych ocen. | 12 stycznia 2028 r. |
| Przedstawienie KE przez państwa członkowskie, w których wielkość wycieków przekracza próg określony w akcie delegowanym, planu działania ustanawiającego pakiet środków, które mają zostać zastosowane w celu redukcji wielkości wycieków. | 2 lata po przyjęciu aktu delegowanego określającego próg, który KE ma przyjąć do 12 stycznia 2028 r. |
| Opracowanie przez KE aktów wykonawczych w celu ustanowienia i aktualizacji listy obserwacyjnej substancji lub związków wzbudzających zainteresowanie opinii publicznej lub naukowców z powodów zdrowotnych (zwanej dalej „listą obserwacyjną”), takich jak farmaceutyki, substancje zaburzające gospodarkę hormonalną i mikroplastik | systematycznie |
| Opracowanie przez państwa członkowskie zbioru danych zawierającego informacje o środkach zastosowanych w celu poprawy dostępu oraz upowszechniania korzystania z wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi zgodnie z art. 16 oraz o odsetku populacji, która ma dostęp do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi | 12 stycznia 2029 r. aktualizacja co 6 lat |
| Przedłożenie przez KE Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania dotyczącego potencjalnego zagrożenia dla źródeł wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi stwarzanego przez mikroplastik, farmaceutyki oraz, w razie konieczności, inne nowo pojawiające się zanieczyszczenia oraz dotyczące związanego z tym odnośnego potencjalnego ryzyka dla zdrowia. | 12 stycznia 2029 r. Następnie w stosownych przypadkach |
| Przegląd funkcjonowania systemu w zakresie higieny materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia | 12 stycznia 2032 r. |
| Ustanowienie przez państwa członkowskie przepisów dotyczących sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy. Powiadomienie Komisji o tych przepisach i środkach | 12 stycznia 2023 r. |
| Przegląd załączników I i II | Przynajmniej co 5 lat |
.
.
Komisja Europejska ma przed sobą naprawdę wiele poważnych wyzwań. Powinna opracować 14 aktów wykonawczych i delegowanych oraz 8 wytycznych, raportów, mandatów. Niektóre działania zostały już podjęte. Na przykład ogłoszono przetarg na system raportowania przez państwa członkowskie, a podpisanie umowy planuje się na marzec br. Zadaniem wykonawcy będzie analiza dobrych praktyk, opracowanie koncepcji systemu raportowego oraz przeprowadzenie konsultacji z państwami członkowskimi.
.
Poważne wyzwania stoją także przez przedsiębiorstwami wodociągowymi oraz szerzej pojętymi dostawcami wody. Koszty jakie poniosą wodociągi można podzielić na 4 grupy:
- Koszty zatrudnienia dodatkowych pracowników lub zewnętrznych doradców, np. zatrudnienie eksperta, który poprowadzi zespół wewnętrzny przez procedurę opracowywania, a następnie realizacji zarządzania ryzykiem (np. planów bezpieczeństwa wody).
- Koszty remontów i inwestycji ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem, rozwojem i poprawą stanu infrastruktury wodociągowej.
- Koszty dodatkowych analiz wynikające z zarządzania ryzykiem i obowiązku badania nowych substancji, a także poszerzenia monitoringu.
- Pozostałe koszty, np. rozbudowy i utrzymania stron internetowych, przeformatowania wyglądu rachunku tak, aby mieściły się na nim informacje o składzie wody czy porady jak ją oszczędzać.
.
Wyzwania stojące przed przedsiębiorstwami wodociągowymi dotyczą szczególnie niektórych artykułów. Analiza ekspertów federacji EurEau[5] wskazuje następujące:
- Art. 4 &2 (a). Dotyczy progu wycieków na podstawie średniej dla Unii Europejskiej, który ma być ustanowiony w 2027 roku. Pojawi się potrzeba radykalnych działań w państwach, gdzie wodociągi znajdą się poniżej progu. Wzrośnie zapotrzebowanie na fundusz inwestycyjny i operacyjny (CAPEX, OPEX). W Polsce według szacunków Izby Gospodarczej Wodociągi Polskie 62% respondentów ma już oszacowaną wielkość wycieków, choć zazwyczaj są to obliczenia opierające się na niepełnych lub podstawowych danych. W całej UE straty wody są bardzo zróżnicowane, a średnie straty wahają się od mniej niż 5% do ponad 50% pobranej wody, która jest tracona w łańcuchu dostaw[6]. Według danych zebranych przez EurEau największe straty notuje Bułgaria Rumunia i Irlandia, gdzie woda nieprzynosząca dochodu stanowi ponad 50% wody wtłoczonej do sieci. Największe roczne straty związane z wyciekami z sieci dystrybucji notują Włochy (ponad 8 000 m3/km), najmniejsze Holandia, Dania, Niemcy, Estonia (poniżej 8 000 m3/km). Ma to silny związek ze współczynnikiem odnowy sieci. Holandia i Dania. Maja ten współczynnik bliski 1%. Bułgaria ma ten współczynnik najwyższy (około 3%), wynika to z wciąż małego zwodociągowania kraju i konieczności wymiany niesprawnych sieci. Na te dane ma wpływ wiele czynników, takich jak wiek i konserwacja systemu; całkowita długość sieci, liczba połączeń, lokalna topografia, a tym samym charakterystyka hydrauliczna, warunki glebowe i klimatyczne, cena wody w punkcie poboru i konsumpcji, a także sposób, w jaki woda jest ceniona przez społeczeństwo. Programy znacznego ograniczenia wycieków są obecnie dobrze ugruntowane w wielu państwach członkowskich i już przynoszą korzyści. Długoterminowe inwestycje w programy konserwacji i odbudowy w niektórych państwach członkowskich utrzymują niski poziom wycieków.
- Art. 5 &2. Dotyczy ewentualnego wprowadzania nowych parametrów do monitoringu, co spowoduje wzrost potrzeb inwestycyjnych (laboratoria) oraz usług laboratoryjnych. W Polsce, według szacunków Izby Gospodarczej Wodociągi Polskie 45% przedsiębiorstw prowadzi monitoring poszerzony względem tego, który jest wymagany w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Gdy w 2015 roku wprowadzono zmiany do załączników II i III dyrektywy 98/83/WE, wdrożenie wymogów kosztowało przedsiębiorstwa średnio około 1000 zł/studnię lub średnio 55 gr/mieszkańca.
- Art. 6 &3(a). Dotyczy możliwości wdrożenia nowej technologii w celu usunięcia niezgodności, co wydaje się logicznym i pozytywnym rozwiązaniem. Jednak jest w całkowitej opozycji do Ramowej Dyrektywy Wodnej (art.7) oraz do zasady „zanieczyszczający płaci” i „kontroli u źródła”. Ponadto będzie wymagać funduszy na inwestycje i ponoszenia przez wodociągi konsekwencji działań innych podmiotów, na które nie maja wpływu.
- Art. 8 &2 oraz 5. Dotyczy monitoringu zasobów wodnych, niestety znowu bez odniesienia do zasady „zanieczyszczający płaci”. Ponadto istnieje ryzyko, że potrzebny będzie szerszy monitoring i administracja państwowa przerzuci cześć obowiązków na dostawców wody.
- Art. 9 &3(b,c). Dotyczy dodatkowego monitoringu, co będzie się wiązać z dodatkowymi kosztami.
- Art. 9 & 5. Dotyczy listy obserwacyjnej, która również będzie generować koszty.
- Art. 11 & 2 Dotyczy materiałów do kontaktu z wodą, listy pozytywne, procedur kontrolnych. Konieczna będzie ścisła współpraca pomiędzy KE, państwami członkowskimi i innymi instytucjami i podmiotami, co będzie trudnym wyzwaniem.
- Art. 13 & 5. Dotyczy monitoringu dodatkowych parametrów mikrobiologicznych. Będzie to trudne do osiągnięcia zgodności, gdyż nie istnieją wytyczne i wartości parametryczne.
- Art. 13 & 8. Dotyczy nowych parametrów na liście obserwacyjnej. Wzrośnie zapotrzebowanie na fundusz inwestycyjny i operacyjny (CAPEX, OPEX). Poniższa tabela prezentuje przykładowy szacunek kosztów badań parametrów aktualnie nieobjętych obowiązkiem monitoringu, które jednak pojawiają się w dyrektywie 2020/2184 na liście obserwacyjnej. Należy podkreślić, że metodyka do analizy mikroplastiku ma być dopiero opracowana, jednak niektóre duże przedsiębiorstwa podjęły już próby analiz wybranych polimerów. Szacunek liczby próbek został przeprowadzony na podstawie danych z tab. 1 w załączniku II nowej DWD, informacji o cenach pozyskanych z rynku oraz danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego o liczbie i wydajności wodociągów[7]
.
| Parametr | Cena za próbę PLN (netto) | Suma w skali krajuPLN (dla 8414 prób) |
| nonylfenol, beta estradiol | 200 | 1 682 800 |
| mikroplastik (8 polimerów) | 1630 | 13 714 820 |
.
- Art. 15 & 1. Dotyczy derogacji ograniczonych do części B załącznika I i obszarów zasilania, co oznacza, że nie obejmują sieci wodociągowej.
- Załącznik I – B. Dotyczy wartości dla ołowiu. Problem może pojawić się w przypadku stosowania stopów przed wewnętrznymi systemami wodociągowymi oraz w przypadku nowych materiałów, dla których nie ma okresu przejściowego. Kolejnym wyzwaniem jest wartość dla mikrocystyny-LR, która będzie trudna do utrzymania poniżej wartości parametrycznej dla cieplejszej wody powierzchniowej.
Ponadto poważnym wyzwaniem będzie kontrolowanie substancji PFAS. Usuwanie niektórych będzie się łączyć z wysokim zapotrzebowaniem na inwestycje (CAPEX).
.
W poniższej tabeli zaprezentowane są przykładowe szacunki kosztów analiz nowych parametrów, zakładając konieczność przeprowadzenia w skali kraju analiz dla 10 367 prób. Szacunek liczby prób został przeprowadzony na podstawie danych z tab. 1 i zał .II nowej DWD, informacji o cenach pozyskanych z rynku oraz danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego o liczbie i wydajności wodociągów.
.
| Parametr | Cena za próbę PLN (netto) | Suma w skali kraju PLN |
| Bisfenol A | 200 | 2 073 400 (10 367 prób) |
| Suma PFAS | 2000 | 20 734 000 (10 367 prób) |
| PFAS – ogółem – brak wytycznych | 2000 | 20 734 000 (10 367 prób) |
| kwasy halogenooctowe HAA5 | 350 | 435 414 (12 % prób) |
| mikrocystyna-LR | 25 | Problemy lokalne |
.
- Załącznik I – D. Dotyczy rodzaju Legionelli, obejmując całą rodzinę.
- Załącznik II – A. Dotyczy monitoringu mętności w celu kontroli skuteczności filtracji. W niektórych państwach członkowskich jest parametrem w monitoringu zgodności. Może wymagać dodatkowych inwestycji do zakupu urządzeń do monitoringu niskiej mętności. Podobna sytuacja występuje z colifagami somatycznymi.
.
Jak widać dyrektywa stawia przed wieloma podmiotami nowe wyzwania. Pierwszym jest z pewnością jej transpozycja do lokalnego prawa. Pojawiają się więc pytania o rozwiązanie tego zagadnienia w Polsce. Z pewnością część zapisów można umieścić w Ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Uozz), oraz w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Jednak w nieformalnych debatach i konsultacjach powrócił pomysł opracowania Ustawy o bezpieczeństwie wody.
Pomysł wydaje się interesujący, gdyż nie zaburzy równowagi pomiędzy wodą a ściekami jaka funkcjonuje w Ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu (…), nie obciąży jej nadmiernie zagadnieniami technicznymi, umożliwi wpisanie zadań dla podmiotów niepodlegających ustawie, na które dyrektywa nakłada nowe obowiązki (np. administratorzy obiektów priorytetowych).
Ponadto w dyrektywie definicja dostawcy wody obejmuje dużo szersze spektrum podmiotów niż Uozz. Jednak pozostawienie w polskim prawie definicji przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych spowoduje, że zapewnione zostanie, iż dostawca wody jest podmiotem kompetentnym, ale także odpowiednio kontrolowanym i potrafi sprostać wymaganiom ustawy. Pozostawi to jednak poza Uozz dużą grupę dostawców, którzy dostarczają wodę do picia, ale nie realizują obowiązku zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Z pewnością to jedno z wyzwań do rozstrzygnięcia podczas czekającej nas długoletniej drogi.
[1] Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Dz.U.UE.5.12.1998 L330/32
[2] Dyrektywa Komisji (UE) 2015/1787 z dnia 6 października 2015 r. zmieniająca załączniki II oraz III do dyrektywy Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dz.U.UE.7.10.2015 L260
[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dz.U.UE.23.12.2020 L435/1
[4] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.Dz.U.UE.22.12.200 L 327/1
[5] EurEau: www.eureau.org
[6] Third Follow up Report to the Communication on water scarcity and droughts in the European Union COM (2007) 414 final
[7] Główny Inspektorat Sanitarny: Stan sanitarny kraju za 2019 rok. 2020r.
…
dr inż. Klara Ramm, Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie
źródło: Technologia Wody 1/2021
