System Biomonitoringu SYMBIO laureatem konkursu GreenEvo – Akcelerator Zielonych Technologii organizowanego przez Ministerstwo Klimatu

/ARTYKUŁ SPONSOROWANY/

System Biomonitoringu SYMBIO opracowany w PROTE Technologie dla Środowiska Sp. z o.o. został nagrodzony w programie GreenEvo organizowanym przez Ministerstwo Klimatu w obszarze gospodarki wodno-ściekowej. Do grona Laureatów GreenEvo należą sprawdzone technologie i wiarygodni partnerzy biznesowi, którzy są otwarci na dzielenie się swoją wiedzą  i doświadczeniem, co wpływa na budowanie pozytywnego wizerunku polskich produktów i usług na świecie. Jest to kolejne wyróżnienie dla Systemu Biomonitoringu SYMBIO, który zyskał już uznanie m.in. zdobywając medale MTP POLEKO, TIWS w Kielcach, czy HYDROSILESIA w Sosnowcu. Niezależnie od otrzymanych wyróżnień i medali System SYMBIO został dobrze przyjęty przez przedstawicieli polskiej branży wodociągowej oraz spożywczej, czego dowodem jest działających obecnie ok. 50 Systemów SYMBIO monitorujących jakość wody dla ponad 10 milionów ludzi.

Funkcjonowanie systemu oparte jest o ideę bioindykacji, która polega na wykorzystaniu organizmów żywych (organizmów wskaźnikowych, bioindykatorów) do określenia stanu środowiska. Niezawodność naturalnych metod, bazujących na obserwacji zachowania organizmów żywych była znana już starożytnym Rzymianom, którzy w akweduktach dostarczających wodę do miast hodowali pstrągi. Oprócz ryb, takich jak pstrągi czy narybek okonia, coraz powszechniej wykorzystywanymi do oceny stanu środowiska wodnego organizmami są małże. W latach 1983-2009 Ministerstwo Środowiska Kanady prowadziło monitoring rzeki Niagara przy wykorzystaniu małży z gat. Elliptio complanata, który polegał na sprawdzaniu stężenia zanieczyszczeń w tkankach miękkich tych organizmów. Podobne badania prowadzone były w Zatoce Gdańskiej, gdzie do monitoringu metali ciężkich wykorzystano małże z gat. Mytilus trossulus.

Spółka PROTE, jako firma zajmująca się usuwaniem zanieczyszczeń środowiska wodno-gruntowego, od ponad dwóch dekad posiada pogląd na wzrost ilości zagrożeń dla ujęć wody, których nie było można przewidzieć, a których antropogeniczne pochodzenie z indywidualnych gospodarstw domowych, przemysłu, katastrof ekologicznych, transportu kolejowego i drogowego czy powodzi, niesie realne zagrożenie incydentalnego skażenia ujęcia wody, a tym samym wody pitnej, substancjami nieobjętymi monitoringiem kontrolnym czy przeglądowym. Stąd pomysł na badania nad stworzeniem systemu, który w sposób ciągły monitorowałby wodę, w dużo szerszym zakresie niż nakazuje to wydane przez Ministra Zdrowia rozporządzenie. W ten sposób, wykorzystując metodę bioindykacji, powstał System Biomonitoringu SYMBIO, który pozwala także na wykrycie sumarycznej toksyczności wszystkich szkodliwych substancji mogących potencjalnie znaleźć się w wodzie, co ma znaczenie w przypadku substancji wykazujących toksyczność w działaniu synergistycznym.

Do monitorowania wody w Systemie Biomonitoringu SYMBIO zastosowano krajowy gatunek małży –  skójkę zaostrzoną (łac. Unio tumidus), ponieważ posiada ona wszystkie cechy wzorcowego organizmu wskaźnikowego (małe rozmiary ciała, praktycznie osiadły tryb życia, szybka i jednoznaczna reakcja na zanieczyszczenie, łatwa w pozyskaniu ze środowiska naturalnego). Każdorazowo osiem małży umieszcza się w zbiorniku przepływowym, gdzie doprowadzane są sondy pomiarowe, współpracujące z elektromagnesem przytwierdzonym do muszli. Sondy pomiarowe rejestrują stopień rozwarcia muszli małży i ich naturalny biorytm, porównywalny do ludzkiego EKG. Dane przesyłane są do sterownika, gdzie są przetwarzane, a dalej do komputera, którego rolą jest wizualizacja i archiwizacja danych oraz tworzenie raportów. Umożliwia to dokonanie aktualnej oceny działania systemu (bieżący procentowy stopień otwarcia muszli małży na wykresie słupkowym) oraz prześledzenie aktywności małży w czasie historycznym (wykres liniowy). Małże to wyjątkowo czułe organizmy, dzięki którym Przedsiębiorstwo Wodociągowe co sekundę otrzymuje on-line informację o przydatności wody do spożycia. Nagłe zamknięcie się muszli tych organizmów będzie natychmiast informowało o niekorzystnej zmianie parametrów wody pitnej, tym samym SYMBIO wygeneruje alarm, na który jeszcze szybciej niż dotychczas będzie mogło zareagować laboratorium. Dzięki podłączeniu SYMBIO do Internetu, informacja o zaistniałym alarmie może zostać wysłana na wybrany e-mail lub telefon komórkowy. Małże monitorują wodę przez trzy miesiące. Po tym czasie firma PROTE obsługująca system dokonuje wymiany małży na nowe organizmy, te natomiast, które pracowały dotychczas w SYMBIO wracają do jeziora, z którego wcześniej zostały pozyskane.

.

System Biomonitoringu SYMBIO służący do oceny ogólnej toksyczności wody stanowi doskonałe uzupełnienie wykonywanych okresowo analiz laboratoryjnych, ponieważ kontrola jakości wód oparta wyłącznie na analizie laboratoryjnej parametrów fizyko-chemicznych nie pozwala na pełną i jednoznaczną ocenę wpływu poszczególnych zanieczyszczeń na organizm człowieka. Systematyczna i ciągła obserwacja organizmów wskaźnikowych, jakimi są małże słodkowodne z gatunku skójka zaostrzona (z łac. Unio tumidus), umożliwia oszacowanie potencjalnych zagrożeń wynikających z nagłej zmiany jakości wody produkowanej przez podmiot odpowiedzialny za zbiorowe zaopatrzenie w wodę pitną. System Biomonitoringu SYMBIO pozwala na pomiar zmian zachodzących w wodzie uzdatnionej na podstawie reakcji organizmów żywych. Gatunek małży zastosowany w SYMBIO wykazuje mierzalne i powtarzalne reakcje przy ekspozycji na związki danego zanieczyszczenia w wodzie. Specyfika zachowania małży z gatunku Unio tumidus polega na nagłej zmianie poziomu otwarcia muszli (wyraźnej reakcji behawioralnej), a dodatkowo skójka zaostrzona może posłużyć do identyfikacji zanieczyszczeń w wodzie, dzięki zdolności małży do kumulowania substancji szkodliwych. Bardzo ważnym jest, aby bioindykator nie był zbyt wrażliwy na niskie stężenia zanieczyszczeń, a jego behawioralna reakcja była odpowiedzią na pojawienie się związków chemicznych w stężeniach przekraczających dopuszczalne normy jakości wody lub substancji nieobjętych badaniem laboratoryjnym. Pomimo powszechnego stosowania biologicznych systemów wczesnego ostrzegania na całym świecie, znajomość zmian zachowania wywołana poszczególnymi substancjami jest nadal określana reakcjami w formie „zero-jedynkowej”, gdzie natychmiastowe zamknięcie się muszli określonej populacji świadczy o sytuacji stresowej – zanieczyszczeniu wody. Wszystko natomiast, co potencjalnie wywołuje behawioralne, stresowe reakcje tak prostych organizmów, którymi są małże, może także wpłynąć negatywnie na zdrowie człowieka, który jest znacznie bardziej złożonym organizmem.

Biomonitoring wody pitnej powinien być rozumiany jako zapewnienie bezpieczeństwa konsumentom oraz szeroko pojęta ochrona środowiska. Informacja na temat nagłej zmiany jakości wody pitnej ma znaczenie dla procesów jej dystrybucji, daje możliwość podejmowania stosownych działań, celem ochrony zdrowia i życia konsumentów, a także przyczynia się do ochrony środowiska gruntowo-wodnego. Dlatego System Biomonitoringu SYMBIO w wielu przypadkach dla zarządzających ujęciami wody stał się integralnym elementem powstających Planów Bezpieczeństwa Wodnego (PBW). Uwzględnienia wymaga fakt, iż coraz bardziej wiarygodne i popularne stają się naturalne metody wykorzystujące organizmy żywe, których funkcjonowanie jest na tyle proste, że niezawodne. Informacja o instalacji Sytemu SYMBIO znacznie wzmaga poczucie bezpieczeństwa zarządzającego ujęciem wody, a przez Konsumentów jest powszechnie akceptowaną metodą jej badania, zwłaszcza, że  w okresie od momentu pobrania próbek wody na potrzeby monitoringu (badania kontrolne i przeglądowe) do otrzymania laboratoryjnego wyniku upływa czas, w którym tak naprawdę nie wiemy nic o jakości wody, nie mówiąc już o okresach pomiędzy samymi badaniami. Potwierdzeniem tego jest przykład Zakładu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łodzi, gdzie nad bezpieczeństwem wody czuwa łącznie 56 małży w 7 Systemach Biomonitoringu SYMBIO zlokalizowanych w strategicznych miejscach systemu zaopatrzenia miasta Łodzi w wodę. Odnotowano to w raporcie NIK pt. „Zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę dużych aglomeracji miejskich na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowych”, gdzie napisano: „Przedsiębiorstwo na przełomie lat 2009–2010 wprowadziło w obiektach produkcyjnych system komputerowego biomonitoringu (przy użyciu żywych organizmów), w celu bieżącego nadzorowania i ciągłej kontroli produkowanej i przesyłanej do odbiorców wody pod kątem jej ewentualnego skażenia promieniotwórczego, biologicznego lub chemicznego (jako uzupełnienie prowadzonych cyklicznie badań laboratoryjnych). W 2012 r. wprowadzono w życie „Instrukcję postępowania w przypadku wystąpienia alarmu ze strony biomonitoringu w ZWiK Sp. z o.o”.” (https://www.nik.gov.pl/plik/id,14969,vp,17439.pdf, strona 49).

.

.Niezależnie od poprawy bezpieczeństwa jakości wody, System Biomonitoringu SYMBIO został wykorzystany do budowania lepszego wizerunku Przedsiębiorstw Wodociągowych. SYMBIO wykorzystywane jest w materiałach promocyjnych (powyżej film promocyjny PWIK Oświęcim), staje się elementem ścieżek edukacyjnych oraz atrakcją Drzwi Otwartych na SUW czy obchodów Dnia Wody (poniżej film z Dni Otwartych na SUW w Mławie).

….

W chwili obecnej ilość zainstalowanych Systemów Biomonitoringu SYMBIO pozwala mówić o pewnym standardzie wykorzystywania małży z gatunku skójka zaostrzona (Unio tumidus) do monitorowania wody przeznaczanej na cele konsumpcyjne, produkcyjne oraz cele technologiczne.

PROTE, tworząc System Biomonitoringu SYMBIO, połączyło naturalną i niezawodną metodę bioindykacji, opartą na organizmach wskaźnikowych, z nowoczesną technologią, pozwalającą na automatyczne badanie i archiwizowanie danych, co wyznacza standardy bezpieczeństwa wody pitnej dla odbiorców.

Dariusz Ligocki

tel. 608 632 446

d.ligocki@prote.pl

…